Φοβία. Από που προέρχεται
Το αίσθημα του φόβου είναι κάτι συνηθισμένο και απόλυτα φυσιολογικό μιας και έχει βοηθήσει τον άνθρωπο να ξεπερνά τους κινδύνους και με τον τρόπο αυτό να διασφαλίζει την επιβίωσή του και να αναπτύσσεται ως κυρίαρχο είδος του ζωικού βασιλείου. Ωστόσο όταν ένας υφιστάμενος φόβος μεγαλώνει, δημιουργεί ανησυχία και μπορεί να οδηγήσει και στη διατάραξη της ψυχικής ισορροπίας ενός ατόμου τότε μετατρέπεται σε φοβία και χρήζει αντιμετώπισης. Η φοβία μπορεί να προκαλείται από ένα συγκεκριμένο γεγονός, ένα αντικείμενο ή και μια κατάσταση για την οποία το άτομο αισθάνεται ότι πρέπει να βρίσκεται σε ετοιμότητα, μπορεί όμως να μην έχει τόσο ξεκάθαρη προέλευση διότι οφείλεται σε τραύματα που έχουν βιωθεί στο παρελθόν. Έτσι λοιπόν θα λέγαμε ότι υπάρχουν φοβίες με τραυματική προέλευση αλλά και άλλες χωρίς τραυματική προέλευση. Η συγκεκριμένη φοβία συνήθως παρουσιάζει έντονο άγχος ή πανικό ο οποίος διαταράσσει την προσωπική ή κοινωνική λειτουργία του ατόμου. Η παρουσία μιας γενικής και απροσδιόριστης φοβίας οδηγεί στο αναμενόμενο άγχος και τη δυσφορία, κατάσταση στην οποία οι άνθρωποι συνήθως αναγνωρίζουν ότι οι φόβοι τους είναι υπερβολικοί και παράλογοι.
Τι φοβόμαστε
Συγκεκριμένες φοβίες συνήθως σχετίζονται με:
α) ζώα όπως αράχνη, έντομα, φίδια, σκυλιά ή τρωκτικά
β) το περιβάλλον όπως ύψη, αστραπές, νερό
γ) καταστάσεις όπως ασανσέρ, κλειστοί χώροι, οδήγηση, πτήση και γέφυρες
δ) θέα αίματος, σωματικό τραύμα, σύριγγες
ε) πνιγμό, εμετό, μία ασθένεια
Συχνά ο άνθρωπος με μια συγκεκριμένη φοβία μπορεί να έχει πολλαπλές φοβίες. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των συγκεκριμένων φοβιών τόσο αυξάνεται η σοβαρότητα.
Τα είδη της φοβίας
Σύμφωνα με την F. Shapiro (2018) υπάρχουν δύο είδη φοβιών:
Η απλή φοβία η οποία ορίζεται ως φόβος για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή είδος (π.χ. αράχνη). Είναι συγκεκριμένη και ανεξάρτητη από τις δραστηριότητες του θεραπευόμενου. Ο φόβος γεννάται με τη θέα του αντικειμένου και είναι ανεξάρτητο από την περαιτέρω συμμετοχή του θεραπευόμενου.
Η διαδικαστική φοβία είναι πιο περίπλοκη και ορίζεται ως φόβος μιας κατάστασης όπου ο θεραπευόμενος πρέπει να συμμετέχει ενεργά όπως π.χ. ο φόβος πτήσης σε αεροπλάνο. Η φοβία της πτήσης απαιτεί τη συμμετοχή του θεραπευόμενου. Για να βρεθεί ο θεραπευόμενος στη φοβική κατάσταση θα πρέπει να αγοράσει εισιτήριο, να οδηγήσει στο αεροδρόμιο και να μπει στο αεροπλάνο κ.λ.π.
Τρόποι αντιμετώπισης μιας φοβίας
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι θα ασχοληθούμε θεραπευτικά με μια φοβία όταν θεωρούμε ότι δημιουργεί σοβαρά εμπόδια στην καθημερινότητα ενός ατόμου και επίσης όταν το άτομο παρόλο που έχει προσπαθήσει από μόνο του δεν έχει καταφέρει να την διαχειριστεί. Η συμβουλευτική ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να επεξεργαστεί την φοβία του, να εντοπίσει την πηγή προέλευσής της και να διαμορφώσει ένα σχέδιο για την αντιμετώπισή της. Η χρήση γνωστικών και συμπεριφορικών τεχνικών έχει αποδειχθεί αποτελεσματική σε αρκετές περιπτώσεις. Ο θεραπευόμενος μαθαίνει και χρησιμοποιεί επιτυχώς στρατηγικές για αυτοέλεγχο της συναισθηματικής του κατάστασης. Κατά την διάρκεια της ψυχοθεραπείας χρειάζεται να διερευνηθούν με τη βοήθεια του θεραπευτή η ταυτότητα, το περιεχόμενο και η ένταση της φοβίας. Για παράδειγμα θα πρέπει να αναζητηθεί αν υπάρχει η μνήμη της πρώτης φοβικής εμπειρίας, αν συνδέεται απευθείας με τραυματικό βίωμα, αν προέρχεται από το άμεσο περιβάλλον του ατόμου ή αν σχετίζεται με τραυματική εμπειρία κοντινού προσώπου. Η φαρμακευτική αντιμετώπιση δεν συνιστάται, ο χρόνος και η προσπάθεια προσφέρει πιο ασφαλή αποτελέσματα.
