Ο ρόλος της οικογένειας στην εξάρτηση
Σύμφωνα με τη συστημική θεώρηση η εμφάνιση εξαρτητικής συμπεριφοράς ενός μέλους της οικογένειας αποτελεί ένα σύμπτωμα το οποίο υποδηλώνει τη δυσλειτουργία ολόκληρης της οικογένειας. Η άποψη αυτή ενδεχομένως τρομάζει διότι μπορεί εύκολα να οδηγήσει στη σκέψη ότι πρόκειται για ένα πρόβλημα άλυτο, ανυπέρβλητο. Όμως στην πραγματικότητα έχει διαπιστωθεί ότι μόνο η οικογένεια διαθέτει τις δυνάμεις εκείνες οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν στην επίλυση του περίπλοκου αυτού προβλήματος. Βεβαίως για να συμβεί αυτό χρειάζεται τα εμπλεκόμενα μέλη να λάβουν την κατάλληλη συμβουλευτική ώστε να ενεργοποιήσουν τις δυνάμεις αυτές προς τη σωστή κατεύθυνση.
Ένας θεραπευτής ο οποίος είναι εξειδικευμένος στις εξαρτήσεις χρειάζεται να παλέψει με αντίξοες δυνάμεις που υπάρχουν μέσα στη δυναμική των σχέσεων της οικογένειας και εντέλει να καταφέρει να συμμαχήσει με την πλευρά εκείνη της οικογένειας που επιθυμεί να βγει από την εξάρτηση.
Τι φταίει
Όταν είσαι γονιός και έρχεσαι αντιμέτωπος με μια δυσλειτουργική συμπεριφορά του παιδιού σου, το πρωταρχικό ερώτημα που εγείρεται μέσα σου είναι, τι έφταιξε, τι δεν πήγε καλά, τι λάθος έγινε. Η αίσθηση της ευθύνης μπορεί να καθηλώσει ένα γονιό διότι τον κατακλύζει με ενοχές για πράγματα που έκανε ή δεν έκανε με το παιδί του. Στην περίπτωση που καταφέρει όμως να προσπεράσει το οδυνηρό αυτό συναίσθημα, μπορεί να ζητήσει βοήθεια και να επεξεργαστεί δημιουργικά τις σκέψεις και τα συναισθήματά του ώστε να διαχειριστεί σωστά την κατάσταση.
Εύλογο είναι το ερώτημα κατά πόσο υπάρχει ένας συγκεκριμένος τύπος οικογένειας που έχει πιθανότητες ένα μέλος της να εμφανίσει μια εξαρτητική συμπεριφορά. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει κάποιος ειδικός τύπος δομικής οργάνωσης της οικογένειας ενός εξαρτημένου.
Η μακροχρόνια μελέτη οικογενειών οι οποίες αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης, έχει οδηγήσει τους ειδικούς στον εντοπισμό μιας σειράς παραγόντων η ύπαρξη των οποίων μπορεί να λειτουργήσει επιβαρυντικά στην εμφάνιση μιας εξαρτητικής συμπεριφοράς. Ας δούμε ποιοι είναι αυτοί:
Μεγάλη συχνότητα χωρισμών, διαζυγίων, ψυχικών διαταραχών, χρήσης ουσιών και αλκοόλ.
Μεγάλος βαθμός ενδοοικογενειακής σύγκρουσης η οποία εκφράζεται με έμμεσο τρόπο.
Μεγάλη δυσκολία έκφρασης των συναισθημάτων.
Αισθάνονται στερημένες από αγάπη και στοργή.
Έχουν αισθήματα θυμού τα οποία δεν εκφράζουν από το φόβο της απόρριψης.
Η επικοινωνία γίνεται με αρνητικό τρόπο.
Υπάρχουν συμμαχίες που ανατρέπουν την ιεραρχική δομή της οικογένειας.
Έλλειψη κανόνων και ορίων.
Το παιδί προκαλεί να το προσέξουν μέσω του προβλήματος.
Στο ιστορικό της οικογένειας αναφέρεται συχνά μεγάλος αριθμός θανάτων αγαπημένων προσώπων.
Φόβος αποτυχίας και χωρισμού είναι συχνό φαινόμενο σε αυτές τις οικογένειες οπότε οποιαδήποτε προσπάθεια υγιούς αυτονόμησης υπονομεύεται και η οικογένεια ισορροπεί.
Η οικονομική κρίση έχει αναγκάσει αρκετούς νέους ανθρώπους να επιστρέψουν στο πατρικό σπίτι γεγονός που μπορεί να υπονομεύσει την ψυχική τους ισορροπία και να τους οδηγήσει σε λανθασμένες επιλογές.
Τι βοηθάει
Είναι σημαντικό να αναφερθούμε σε ορισμένους οικογενειακούς παράγοντες οι οποίοι μπορούν να προσφέρουν κάποια προστασία έτσι ώστε να προληφθεί η εμφάνιση μιας εξάρτησης. Ποιοι είναι αυτοί:
Η θετική σχέση μεταξύ των γονιών και των παιδιών που προσφέρει προστασία ακόμη και όταν υπάρχει πρόβλημα στην οικογένεια.
Τα παιδιά τα οποία είναι δεμένα με τους γονείς τους και συμμετέχουν σε οικογενειακές δραστηριότητες έχουν λιγότερες πιθανότητες να εμπλακούν με τη χρήση ουσιών.
Το θετικό πρότυπο των γονιών οι οποίοι με την αποχή τους από καταχρήσεις μεταφέρουν το μήνυμα και στα παιδιά τους.
Η ανοιχτή επικοινωνία μέσα στην οικογένεια η οποία επιτρέπει την επίλυση προβλημάτων και την αντιμετώπιση του άγχους στην εφηβεία.
Οι ρεαλιστικές προσδοκίες των γονιών για τα παιδιά τους και η θετική στάση τους απέναντι στις ικανότητες των παιδιών τους.
Η ανάληψη των οικογενειακών ευθυνών και η οριοθέτηση της αρνητικής συμπεριφοράς είναι σημαντικοί παράγοντες προστασίας.
Η επαφή της οικογένειας με τις παραδόσεις και τις συνήθειες, την ιστορία της δηλαδή που κάνει το παιδί να αισθάνεται ασφάλεια και να θέτει ρεαλιστικούς στόχους.
Η ενίσχυση των θετικών δραστηριοτήτων των παιδιών και των εναλλακτικών τρόπων ψυχαγωγίας.
Η επαφή του γονέα με το σχολείο και η συμμετοχή σε ομάδες για την βελτίωσή του.
Ο γονεικός ρόλος είναι ένας απαιτητικός και περίπλοκος ρόλος ο οποίος απαιτεί αναπτυγμένες δεξιότητες επικοινωνίας και συναισθηματικής διαχείρισης. Σήμερα όλο και περισσότερα νέα ζευγάρια επιδιώκουν να συμμετέχουν σε ομάδες συμβουλευτικής ώστε να καλλιεργήσουν τις δεξιότητες αυτές.
Τα θέματα πειραματισμού ενός νέου-ας με ουσίες, όταν βρίσκονται σε αρχικό στάδιο είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν μέσα από τη βοήθεια ενός ψυχολόγου online. Οι γονείς που αποφασίζουν να ζητήσουν εγκαίρως βοήθεια έχει αποδειχθεί ότι μπορούν μέσα από ένα εξατομικευμένο πλαίσιο συμβουλευτικής ψυχικής υγείας να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τέτοιου είδους προβλήματα.
