Αντιμετώπισε το πένθος

Όλοι μας κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής μας θα έρθουμε αντιμέτωποι με την απώλεια ενός σημαντικού και αγαπημένου ανθρώπου. Μία τέτοια απώλεια συνοδεύεται από δύσκολα και οδυνηρά συναισθήματα όπως αρχικό σοκ (ειδικά όταν η απώλεια είναι ξαφνική και αναπάντεχη ), ενοχή, θυμό, θλίψη, συναισθήματα τα οποία αποτελούν ωστόσο αναπόσπαστο μέρος αυτού που ονομάζουμε διαδικασία πένθους.

Eίναι λοιπόν σημαντικό αρχικά να αναγνωρίσουμε να κατανοήσουμε και εν τέλει να αποδεχτούμε ότι τα συναισθήματα αυτά ακόμα και αν καμιά φορά φαίνονται ακραία είναι φυσιολογικά και το άτομο που υποφέρει χρειάζεται χρόνο προκειμένου να φτάσει στην τελική φάση που είναι η αποδοχή και να προχωρήσει.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι απώλειες που μπορούν να μας οδηγήσουν στην κατάσταση του πένθους είναι πέρα από την οριστική απώλεια του θανάτου, ο χωρισμός από μια σχέση, η απώλεια σημαντικής εργασίας.

Συμβουλευτική πένθους

Η συμβουλευτική σε ζητήματα πένθους μπορεί να είναι απαραίτητη σε άτομα προκειμένου να κατανοήσουν τα στάδια της κατάστασης που βιώνουν και να βοηθηθούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Επίσης μπορεί να βοηθήσει στο να καταρριφτούν μύθοι όπως για παράδειγμα ότι όποιος δεν κλαίει δεν πενθεί κ.α.

Η μορφή εκδήλωσης του πένθους μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο γεγονός που μπορεί να οφείλεται στην διαφορετική ψυχοσύνθεση του καθενός αλλά και στα διαφορετικά στοιχεία της προσωπικότητάς του συνολικά καθώς επίσης και στον τρόπο που το πένθος βιώνεται από τα πρόσωπα του οικείου περιβάλλοντός του.

Έτσι λοιπόν υπάρχουν άτομα που πενθούν χωρίς να έχουν κάποια σημαντική ενόχληση και χωρίς να περιορίζουν σημαντικά την κοινωνική και την επαγγελματική τους ζωή, εφόσον αυτή υπάρχει. Στην περίπτωση αυτή η διαδικασία του πένθους είναι μια περίοδος επούλωσης της ψυχικής πληγής.

Ορισμένοι όμως άνθρωποι μπορεί να μην διαθέτουν τους κατάλληλους ψυχικούς μηχανισμούς και δεξιότητες για τον έλεγχο των συναισθημάτων τους με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται πολύ να διαχειριστούν μια απώλεια και το πένθος που τη συνοδεύει αναπόφευκτα.

Οι φάσεις του πένθους

Έχει περιγραφεί από ειδικούς ένα φυσιολογικό πρότυπο το οποίο ακολουθεί ο θρήνος κατά το πρώτο έτος της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου.

Το πρότυπο αυτό περιλαμβάνει ορισμένα στάδια τα οποία αποτελούν υγιείς ψυχικές αντιδράσεις που έρχονται στην επιφάνεια καθώς το άτομο προσπαθεί να νοηματοδοτήσει την απώλεια και τα οποία δεν είναι απαραιτήτως δεσμευτικά και ίδια για όλα τα άτομα. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την χρονική ακολουθία της διαδικασίας αυτής ώστε να μην παρερμηνεύσουμε κάποιες φυσιολογικές αντιδράσεις θεωρώντας τες παθολογικές.

Στην συνέχεια θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε τις φάσεις αυτές.

Η πρώτη φάση είναι το λεγόμενο μούδιασμα. Κυριαρχούν ο κλονισμός, η δυσπιστία και η άρνηση του γεγονότος. Η άρνηση λειτουργεί προστατευτικά και βοηθά το άτομο να διαχειριστεί μόνο τόσες πληροφορίες όσες αντέχει. Καθώς αποδέχεται σταδιακά την απώλεια η άρνηση εξαφανίζεται. Αυτό συμβαίνει έντονα στις περιπτώσεις μιας αιφνίδιας απώλειας.

Η δεύτερη φάση είναι το αίσθημα της λαχτάρας. Το άτομο που πενθεί λαχταρά να δει ξανά το πρόσωπο που έχασε. Μπορεί να κλαίει ή να αναπολεί, να αισθάνεται ενοχή και θυμό ή ακόμα να έχει έντονα όνειρα ή και παραισθήσεις. Αυτή η φάση αποτελεί τον λεγόμενο πυρήνα του θρήνου διότι είναι μια περίοδος βαθύτατου πόνου και δυστυχίας. Το συναίσθημα του θυμού αναδύεται και αποτελεί αναπόσπαστο στάδιο της θεραπευτικής διαδικασίας. Ο θυμός μπορεί να στραφεί προς την οικογένεια, τους φίλους, τον εαυτό ή ακόμα και προς ανώτερη δύναμη, τον θεό.

Η τρίτη φάση είναι η φάση της αποδιοργάνωσης ή και απελπισίας. Το άτομο βιώνει αισθήματα μοναξιάς, άγχους και κατάθλιψης. Συνειδητοποιεί σιγά σιγά το μέγεθος της απώλειας. Αυτό μπορεί να τον οδηγήσει να αποσυρθεί από κάποιες δραστηριότητες ή να τις κάνει χωρίς να νιώθει ευχαρίστηση και ικανοποίηση. Επίσης μπορεί να μηνη κοιμάται καλά και να μην τρέφεται σωστά ή να έχει δυσκολίες συγκέντρωσης και μνήμης.

Η τέταρτη φάση είναι η φάση της αναδιοργάνωσης. Το άτομο αποδέχεται την απώλεια και αναλαμβάνει δράση αρχίζοντας να τακτοποιεί τα θέματα της ζωής του. Το αίσθημα της απώλειας υπάρχει καθώς και ο πόνος αλλά είναι ηπιότερα. Η απλοική λαική έκφραση “η ζωή συνεχίζεται” δηλώνει ότι υπάρχουν καθημερινά ερεθίσματα και προκλήσεις που ωθούν το άτομο να ενεργήσει προχωρώντας παρακάτω χωρίς να ξεχνάει το παρελθόν του. Κατά συνέπεια μπορεί να δημιουργήσει φιλίες, να θέτει νέους στόχους χωρίς να ξεχνάει το παρελθόν. Αρχίζει να διαμορφώνει μια νέα ταυτότητα με στοιχεία της παλιάς και τα καινούρια που αναδύθηκαν από την έντονη εμπειρία που έζησε. Γιατί είναι σημαντικό να πούμε ότι η οποιαδήποτε μορφή επαναδιαπραγμάτευσης με τον εαυτό μας μας προσθέτει γνώση και σοφία.

Υπάρχουν και οι περιπτώσεις που το άτομο αισθάνεται ότι δεν μπορεί να ανταπεξέλθει επαρκώς με τις δυνάμεις που διαθέτει ή παλινδρομεί  σε κάποιο προηγούμενο στάδιο ή ακόμη περισσότερο βιώνει μια κατάσταση χρόνιου ή επιλεγμένου άγχους οπότε χρειάζεται την στήριξη και καθοδήγηση από ειδικό προκειμένου να απεγκλωβιστεί.

Σε μια τέτοια περίπτωση μπορεί να αισθάνεται ακραία απελπισία, να έχει ιδέες αυτοκτονίας ή συμπτώματα αγχώδους διαταραχής.