Η Εξάρτηση από την κάνναβη

Η συζήτηση γύρω από την κάνναβη αποτελεί αναμφίβολα ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα το οποίο εγείρει συχνά ακραίες τοποθετήσεις μεταξύ ειδικών και μη. Έτσι άλλοτε δαιμονοποιείται και άλλοτε μυθοποιείται τόσο σχετικά με την επικινδυνότητά της όσο και με τις δραστικές της ιδιότητες.

Η κάνναβη είναι ένα φυτό με μεγάλη ιστορία μιας και είναι γνωστή από την αρχαιότητα για την θεραπευτική της χρήση. Ιστορικά θα πρέπει να πούμε ότι από τα τέλη του 19ου αιώνα και μετά η συγκεκριμένη ουσία τίθεται σταδιακά σε καθεστώς απαγόρευσης ως  «επικίνδυνο ναρκωτικό» υπακούοντας σε πολιτικές οικονομικής κυρίως σκοπιμότητας. Το 1925 υπογράφεται το κείμενο μιας διεθνούς συνθήκης , η οποία ταξινομεί την κάνναβη στην ίδια κατηγορία με την ηρωίνη και την κοκαΐνη. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η κάνναβη αποτελεί στις µέρες µας το παράνομο ναρκωτικό που παράγεται, διακινείται και καταναλώνεται συχνότερα, ωστόσο, παρά τη μακρόχρονη χρήση της και τη δηµοτικότητά της, οι γνώσεις µας σχετικά µε τον αντίκτυπο της χρήσης κάνναβης στη δημόσια υγεία εξακολουθούν να είναι περιορισμένες.

Επίσης το νομοθετικό πλαίσιο γύρω από την ουσία αυτή τείνει σιγά σιγά να αλλάζει παγκοσμίως καθώς πολλές χώρες υιοθετούν μια πιο ελαστική στάση ως προς την φαρμακευτική της χρήση. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι αρκετές πολιτείες της Αμερικής έχουν ήδη νομιμοποιήσει την χρήση κάνναβης όχι μόνο για φαρμακευτικούς αλλά και για ψυχαγωγικούς σκοπούς.

Όλα τα παραπάνω έχουν συντελέσει ώστε να επικρατεί ένα κλίμα σύγχυσης γύρω από την επικινδυνότητα της κάνναβης στον ανθρώπινο οργανισμό η οποία εντείνεται και από την πίεση που ασκείται εδώ και χρόνια από τους κύκλους των χρηστών-καταναλωτών της κάνναβης για την νομιμοποίησή της.

Η επίδραση της κάνναβης στον ανθρώπινο οργανισμό

Οι επιστήμονες μέχρι και σήμερα αναζητούν την επίδραση της κάνναβης στον εγκέφαλο, ωστόσο ο βαθμός επικινδυνότητας της κάνναβης στην συνολική λειτουργία του οργανισμού είναι μέχρι και σήμερα ένα αρκετά αμφιλεγόμενο ζήτημα. Οι απόψεις που διατυπώνονται είναι αντικρουόμενες και όταν σχετίζονται με τις πολιτικές θέσεις των εκφραστών περί νομιμοποίησης ή απαγόρευσης δίνουν έμφαση επιλεκτικά σε σημεία τα οποία ισχυροποιούν τη μια ή την άλλη άποψη. Οι επιστημονικές μελέτες φέρνουν στο φως προβλήματα τα οποία σχετίζονται με την κατάχρηση της κάνναβης αλλά χρειάζεται να εμπλουτιστούν παραπάνω. Η επιδημιολογική βιβλιογραφία τα τελευταία 20 χρόνια δείχνει ότι η χρήση κάνναβης αυξάνει τον κίνδυνο ατυχημάτων και μπορεί να προκαλέσει εξάρτηση καθώς επίσης υπάρχουν σταθερές συσχετίσεις μεταξύ της τακτικής χρήσης κάνναβης και των κακών ψυχοκοινωνικών αποτελεσμάτων και της ψυχικής υγείας στην ενήλικη ζωή.

Η τετραυδροκανναβινόλη είναι η ψυχοδραστική ουσία που εμπεριέχεται στην ινδική κάνναβη η οποία πέρα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα όπως είναι η χαλάρωση και η ευφορία, ενδέχεται να προκαλέσει πρόσκαιρες παρενέργειες που περιλαμβάνουν ταχυκαρδία, ξηροστομία, χαμηλή αρτηριακή πίεση, περιστασιακή ζάλη κ.α. Σε μεγάλες δόσεις ο χρήστης ενδέχεται να παρουσιάσει παραισθήσεις ενώ οι κίνδυνοι για παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος, είναι ιδιαίτερα αυξημένοι.

Περισσότερο βάσιμα στοιχεία φαίνεται να υπάρχουν σχετικά με τον βαθμό επίδρασης της ουσίας στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, στην περίοδο της εφηβείας, κατά τη διάρκεια της οποίας βρίσκεται σε φάση νευρολογικής ωρίμανσης και είναι ευάλωτος στην τοξική επίδραση της THC. Στην ηλικία αυτή η κάνναβη μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις γνωστικές λειτουργίες όπως η μνήμη και η μάθηση.

Επίσης όσον αφορά την ψυχική υγεία, η χρόνια και συστηματική χρήση κάνναβης έχει συσχετιστεί με την εκδήλωση ψυχωσικών επεισοδίων κατά την ενηλικίωση σε άτομα με γενετική προδιάθεση. Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες σε διάφορες χώρες όπως Γερμανία, Νέα Ζηλανδία, Αυστραλία και Ολλανδία οι οποίες έδειξαν πως άτομα που κάνουν καθημερινή χρήση της ουσίας αυτής είναι δύο φορές πιο πιθανό να εμφανίσουν ψυχωτικά συμπτώματα σε σύγκριση με άτομα που δεν κάνουν καθόλου χρήση.

Η διαπίστωση της εξάρτησης

Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Ψυχιατρικής η εξάρτηση είναι έντονη προσήλωση στη χρήση μιας ή περισσοτέρων ουσιών σε σημείο που η χρήση αυτή θέτει τη ζωή των ανθρώπων υπό τον έλεγχό της. Η πέμπτη έκδοση του DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) που εκδίδεται από την Αμερικανική Εταιρεία Ψυχιατρικής αναφέρει διαταραχές οι οποίες σχετίζονται με την χρήση 10 ξεχωριστών κατηγοριών ουσιών όπως το αλκοόλ, η καφεΐνη, η κάνναβη, τα παραισθησιογόνα, εισπνεόμενα, οπιοειδή, καταπραϋντικά, υπνωτικά, αγχολυτικά, διεγερτικά κ.α. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των παραπάνω είναι η άμεση ενεργοποίηση του συστήματος ανταμοιβής του εγκεφάλου το οποίο έχει ως συνέπεια την παραμέληση από το άτομο διαφόρων δραστηριοτήτων μιας και οι ουσίες κατάχρησης ενεργοποιούν άμεσα τις οδούς ανταμοιβής του ατόμου. Ωστόσο, οι 12 φαρμακολογικοί μηχανισμοί με τους οποίους επιτυγχάνεται αυτό μπορεί να διαφέρουν από ουσία σε ουσία.

Σχετικά με την χρήση κάνναβης τα διαγνωστικά κριτήρια διατυπώνονται από το DSMIVTR, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από κλινικούς γιατρούς και ερευνητές από το 2003 ως το 2013 και στην συνέχεια ακολούθησε η νέα έκδοση DSM-5 με μικρές διαφοροποιήσεις.

Σύμφωνα με το DSMIVTR υπάρχουν δύο κύριες διαταραχές ψυχικής υγείας που προκαλούνται από τη χρήση κάνναβης, η εξάρτηση από την κάνναβη και η κατάχρηση κάνναβης.

Ας δούμε τα διαγνωστικά κριτήρια για το καθένα από αυτά: Η εξάρτηση από την κάνναβη είναι ένα δυσπροσαρμοστικό μοτίβο χρήσης το οποίο οδηγεί σε κλινικά σημαντική βλάβη ή δυσφορία, η οποία εκδηλώνεται με τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα, τα οποία συμβαίνουν σε χρονική περίοδο 12 μηνών:

1. Ανοχή δηλαδή ανάγκη για αυξημένη ποσότητα της ουσίας για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος και μειωμένο αποτέλεσμα από τη συνεχιζόμενη χρήση της ίδιας ουσίας.
2. Απόσυρση, συμπτώματα στέρησης. Λήψη ουσίας που μοιάζει με την κάνναβη η οποία λαμβάνεται με στόχο την ανακούφιση των συμπτωμάτων στέρησης.
3. Η κάνναβη λαμβάνεται συχνά σε μεγαλύτερες ποσότητες ή σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτό που προβλεπόταν.
4. Επίμονη επιθυμία ή ανεπιτυχείς προσπάθειες για τον περιορισμό ή τον έλεγχο της χρτήσης κάνναβης.
5. Αφιερώνεται πολύς χρόνος σε δραστηριότητες που είναι απαραίτηγτες για την απόκτρηση κάνναβης τη χρήση κάνναβης ή την αποκατάσταση από τις επιπτώσεις της.
6. Σημαντικές κοινωνικές, επαγγελματικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες εγκαταλείποντας ή μειώνονται λόγω της χρήσης κάνναβης.
7. Η χρήση κάνναβης συνεχίζεται παρά τη γνώση ότι υπάρχει επίμονο ή επαναλαμβανόμενο σωματικό ή ψυχολογικό πρόβλημα που είναι πιθανό να έχει προκληθεί ή να έχει επιδεινωθεί από την κάνναβη.

Η κατάχρηση κάνναβης ορίζεται ως ένα δυσπροσαρμοστικό μοτίβο χρήσης κάνναβης που οδηγεί σε κλινικά σημαντική βλάβη ή δυσφορία όπως εκδηλώνεται με τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα σε περίοδο 12 μηνών:

1. Λαμβάνεται σε μεγαλύτερη ποσότητα από την προβλεπόμενη.
2. Υπάρχει έντονη επιθυμία για λήψη και ανεπιτυχείς προσπάθειες για περιορισμό ή έλεγχο.
3. Αφιερώνεται πολύς χρόνος για την απόκτηση, λήψη κ.λ.π.
4. Αίσθημα λαχτάρας για χρήση.
5. Αποτυχία εκπλήρωσης σημαντικών υποχρεώσεων.
6. Συνέχιση της χρήσης παρά την παρουσία κοινωνικών και διαπροσωπικών προβλημάτων.
7. Οι κοινωνικές, επαγγελματικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες μειώνονται.
8. Επαναλαμβανόμενη χρήση παρά την ύπαρξη σωματικών προβλημάτων.
9. Επαναλαμβανόμενη χρήση παρά τη γνώση των συνεπειών της.
10. Ανοχή.
11. Απόσυρση.

Η παρουσία 2-3 συμπτωμάτων από τα παραπάνω ορίζεται ως ήπια εξάρτηση, 4-5 ως μέτρια εξάρτηση και από 6 και πάνω σοβαρή.

Η εξαρτησιογόνος δράση της κάνναβης στον οργανισμό αποτελεί αναμφίβολα ένα ακόμη αμφιλεγόμενο ζήτημα στον διάλογο σχετικά με την ουσία αυτή. Είναι γεγονός ότι οι διάφορες ουσίες, ανάλογα με την ομάδα στην οποία ανήκουν, έχουν διαφορετική φαρμακολογική επίδραση στον οργανισμό και κατά συνέπεια δημιουργούν διαφορετική εξάρτηση, άλλοτε ψυχολογική άλλοτε σωματική ή και τις  δύο ταυτόχρονα. Από αυτό καθορίζεται και το είδος της στέρησης (σωματική ή ψυχολογική) που θα εμφανιστεί στην περίπτωση που το άτομο σταματήσει την λήψη της εκάστοτε ουσίας. Η ελλιπής επιστημονική τεκμηρίωση γύρω από την επίδραση της ουσίας αυτής σε συνδυασμό με την επικρατούσα, εκλαϊκευμένη αντίληψη ότι η εξάρτηση περιλαμβάνει μόνο σωματικά συμπτώματα έχουν οδηγήσει στην επικράτηση εσφαλμένων αντιλήψεων που δυστυχώς αγγίζουν πολλές φορές τα όρια της υπερβολής προβάλλοντας την χρήση κάνναβης ως ευεργετικής για τον οργανισμό.

Η Θεραπεία για την κάνναβη

Η αναζήτηση συμβουλευτικής ή και θεραπείας σε θέματα κατάχρησης κάνναβης είναι εξαιρετικά δύσκολη διότι οι χρήστες-καταναλωτές της συνήθως πιστεύουν ότι δεν χρειάζονται τη βοήθεια ειδικού προκειμένου να διαχειριστούν το θέμα αυτό. Στην πραγματικότητα όμως οι προσπάθειες για την αποχή από την ουσία δεν έχουν διάρκεια ή είναι ανύπαρκτες. Η online συμβουλευτική μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση του προβλήματος και στις πιθανές συνέπειες στη ζωή του ατόμου και της οικογένειάς του. Η ψυχοθεραπεία βοηθά το άτομο να βρει τις βαθύτερες αιτίες και ανάγκες που τον οδηγούν στην κατάχρηση αυτή και να προβεί σε αλλαγές σταδιακά. Το χρονικό διάστημα των συνεδριών που απαιτούνται στην περίπτωση αυτή μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με την πρόοδο και τις ανάγκες του ενδιαφερόμενου.

Βιβλιογραφία

Kendell R. Cannabis condemned: the proscription of indian hemp. Addiction, 2003. Martin E. Ford, Motivating Humans.

United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) Cannabis: A short Review. Vienna, Austria, 2012.

Hall, W., & Degenhardt, L. (2015). High potency cannabis. BMJ Clinical Research, 350, Pubmed.

Shapiro, H. (2009) Drugs. Παρασκευόπουλος Ν. (επιμ.) Τσαγκαράτου , Α.(μτφ) Αθήνα: Ερευνητές.