Οι φοβίες στα παιδιά

Οι γονείς έρχονται συχνά αντιμέτωποι με μια συμπεριφορά φοβίας του ανήλικου παιδιού τους, η μορφή και η ένταση της οποίας μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και συνεπώς τη φάση της ανάπτυξης στην οποία βρίσκεται. Η φοβία είναι μια έντονη αντίδραση του παιδιού απέναντι σε ένα συγκεκριμένο ερέθισμα το οποίο μπορεί να είναι πραγματικό, όπως για παράδειγμα ένας θόρυβος ή ένα ζώο, αλλά μπορεί να είναι και φανταστικό, όπως για παράδειγμα η ύπαρξη τεράτων κάτω από το κρεβάτι ή θόρυβοι από τη σοφίτα του σπιτιού κ.λ.π.

Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται από την πλευρά του γονιού ψυχραιμία και συστηματική παρακολούθηση της συμπεριφοράς του παιδιού ώστε να μπορεί να αξιολογήσει τον βαθμό σοβαρότητας της κατάστασης. Σε περίπτωση που η φοβία εξελίσσεται δραματικά και συνοδεύεται από σωματικές έντονες αντιδράσεις του παιδιού οι οποίες διαταράσσουν την καθημερινότητά του, τότε χρειάζεται να αναζητήσει βοήθεια από ειδικό, παιδοψυχολόγο ή σύμβουλο ψυχικής υγείας.

Φοβίες και αναπτυξιακά στάδια. Πότε εμφανίζονται

Σε κάθε στάδιο ανάπτυξης του παιδιού μπορεί να εμφανίζονται διαφορετικοί φόβοι.

Τα μωρά και τα νήπια μπορεί να φοβούνται τους δυνατούς θορύβους, ένα άγνωστο πρόσωπο, τον αποχωρισμό όταν φεύγει ο γονιός όπως για παράδειγμα όταν αφήνει το παιδί το πρωί στο νηπιαγωγείο.

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να εκδηλώνουν φόβο για το σκοτάδι, τα φαντάσματα, τα ζώα, το να μείνουν μόνα τους στο σπίτι.

Τα παιδιά σχολικής ηλικίας μπορεί να φοβούνται τις αράχνες, τις σφήκες, τις αστραπές, τη δασκάλα αλλά και την αποτυχία, την απόρριψη, την ασθένεια, την επίσκεψη στο γιατρό, την ένεση.

Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι όλοι οι παραπάνω φόβοι των παιδιών είναι παροδικοί και χρειάζεται να τους αντιμετωπίζει ο γονιός με σύνεση και υπομονή.

Οι πιο συνηθισμένες φοβίες. Ποιες είναι

Ο φόβος του αποχωρισμού. Το παιδί κλαίει όταν ο γονιός το αφήνει στην πόρτα του παιδικού σταθμού ή όταν το αφήνει στη γιαγιά και τον παππού ή στη νταντά. Το παιδί όσο μεγαλώνει αρχίζει να ανησυχεί για την απουσία του γονιού του ενώ μέχρι τα δύο του χρόνια δεν το αντιλαμβάνεται και γρήγορα στρέφει την προσοχή του σε κάτι άλλο. Είναι φυσιολογική αντίδραση και ένδειξη ανάπτυξης. Ο γονιός χρειάζεται να είναι ειλικρινής απέναντι στο παιδί ώστε να το βοηθήσει να αισθάνεται εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του. Συνήθως η υιοθέτηση μιας τελετουργικής διαδικασίας τη στιγμή του αποχωρισμού βοηθάει, όπως για παράδειγμα ένας χαιρετισμός και φιλιά κ.λ.π.

Ο φόβος για το σκοτάδι. Μπορεί να ξεκινήσει κατά την προσχολική ηλικία και να συνεχιστεί μέχρι και την σχολική ηλικία. Η αίσθηση ότι κάποιος μπορεί να κρύβεται μέσα στο σκοτάδι είναι συνηθισμένη και μπορεί να πάρει χρόνο μέχρι να εξαλειφθεί. Πολλά παιδιά κοιμούνται με φωτάκι το οποίο μπορεί να αποφασίσουν οι ίδιοι πότε θα το κλείσουν, δεν χρειάζεται πίεση από την πλευρά του γονιού.

Ο φόβος για τα έντομα. Μπορεί να εμφανιστεί κατά την προσχολική ηλικία και να γίνει πιο έντονη στη σχολική ηλικία. Ενδέχεται να υπάρχει μια δυσάρεστη εμπειρία η οποία να τροφοδοτεί την φοβία του παιδιού ή να υπάρχει μια δυσάρεστη ιστορία που έχει ακούσει από τους γονείς του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από τη μίμηση συμπεριφορών των μεγάλων και επίσης ακούνε ακούνε τις συζητήσεις των μεγάλων ακόμη και όταν παίζουν στο διπλανό δωμάτιο. Όταν ο γονιός έχει μια αντίστοιχη εμπειρία φοβίας την οποία ξεπέρασε καλό είναι να τη μοιραστεί με το παιδί όπως και τι τον βοήθησε να την ξεπεράσει.

Ο φόβος του σκύλου. Ο σκύλος είναι ένα ζώο που κινείται γρήγορα, κάνει έντονο θόρυβο και επιζητά την σωματική εγγύτητα με τα παιδιά αλλά αυτό μπορεί να μην αισθάνεται ένα παιδί ασφαλές να το διαχειριστεί και ενστικτωδώς να αμύνεται. Είναι φυσιολογικό και χρειάζεται σεβασμό από τους γονείς. Η εξοικείωση με τα ζώα χρειάζεται προσοχή από τα παιδιά και από τους μεγάλους.

Σε όλες τις παραπάνω φοβίες ο γονιός μπορεί να παίξει το ρόλο του μεσολαβητή ή αλλιώς εκείνου που θα διευκολύνει το παιδί σταδιακά ώστε να απαλείψει το φόβο του.

Πως απαλύνουμε τη φοβία

Οι ειδικοί ψυχικής υγείας προσεγγίζουν τις φοβίες μέσα από την οπτική διαφόρων σχολών και κατευθύνσεων όπως για παράδειγμα η γνωστική, η συμπεριφορική, η συστημική προσέγγιση. Ο συνδυασμός τεχνικών προερχόμενων από τις τρεις αυτές προσεγγίσεις μπορεί να βοηθήσει άμεσα και αποτελεσματικά στην επίλυση του προβλήματος. Ο γονιός μπορεί να εκπαιδευτεί στο πως να αντιμετωπίσει το παιδί όταν βρίσκεται σε κρίση και στη συνέχεια να κάτσει μαζί του και να επεξεργαστούν μαζί την φοβία. Μέσα από αυτή την διαδικασία θα συνειδητοποιήσει πολλά πράγματα για τον εαυτό του και για τη σχέση που έχει με το παιδί του.

Η συμβουλευτική ψυχικής υγείας μπορεί να οδηγήσει σε μια συστηματική ψυχοθεραπεία προκειμένου τα θέματα που αναδύθηκαν να αξιοποιηθούν στο έπακρο.